Ngũ hành tổng luận

NgÅ© hành, bản tính ở giữa trá»i đất mà lÆ°u thông bất tận vậy, do đó gá»i hành.

Nghiên cứu mệnh lý, đầu tiên cần phải hiểu rõ ngÅ© hành là nhÆ° thế nào? NgÅ© hành tức là khí hậu của Xuân Hạ Thu Äông vậy, lÆ°u hành ở giữa trá»i và đất, tuần hoàn không ngừng nghỉ, cho nên gá»i là hành.

Tài Quan Ấn Thá»±c… là tên gá»i của Bát thần, cổ nhân lấy đó làm cÆ¡ sở đầu mối giúp cho việc há»c tập ban đầu, bởi thế mà thuận lợi cho việc bàn luận lành dữ. NhÆ°ng luận sinh khắc, má»—i hành trong ngÅ© hành Ä‘á»u có chá»— thích nghi riêng, tính chất không giống nhau, không thể bàn luận tổng thể được, nói Tài Quan Ấn Thá»±c không bằng nói trá»±c tiếp ngÅ© hành cho tiện lợi, vì thế sách này chuyên luận ngÅ© hành, không nói đến Bát thần. Khí hậu trong bốn mùa, cổ nhân thay thế bằng Quẻ, gá»i tên là Quẻ khí, sau đến triá»u đại nhà Hán, má»›i thay đổi thành NgÅ© hành, sinh khắc, đặt tên gá»i Ấn Tỉ Quan Quỉ…(xem Tá»­ Bình Túy Ngôn), và nói Quẻ khí gá»™p vá»›i phÆ°Æ¡ng vị khí hậu. Thá»i nay khi luận ngÅ© hành cÅ©ng cần phải thông hiểu vá»›i ý của cổ nhân.

PhÆ°Æ¡ng Bắc âm cá»±c sinh hàn, hàn sinh thủy. PhÆ°Æ¡ng Nam dÆ°Æ¡ng cá»±c sinh nhiệt, nhiệt sinh há»a. PhÆ°Æ¡ng Äông dÆ°Æ¡ng tán để tiết mà sinh phong, phong sinh má»™c. PhÆ°Æ¡ng Tây âm ngừng lại, lấy dung nạp mà sinh táo (khô), táo sinh kim; Trung Æ°Æ¡ng âm dÆ°Æ¡ng giao hòa mà sinh ôn (ấm), ôn sinh thổ. NgÅ© hành tÆ°Æ¡ng sinh cÅ©ng là chá»— duy trì lẫn nhau, ngÅ© hành tÆ°Æ¡ng khắccÅ©ng là nÆ¡i hạn chế lẫn nhau, sá»± lÆ°u luyến lẫn nhau nhÆ° vậy gá»i là Hữu Luân (có luân thÆ°á»ng đạo lí, thứ tá»± ná» nếp).

Lấy tên gá»i ngÅ© hành đại diện cho Xuân Hạ Thu Äông, phối hợp vá»›i phÆ°Æ¡ng vị, là xuất phát từ tá»± nhiên. PhÆ°Æ¡ng Bắc Hợi Tý Sá»­u, là mùa Äông vậy. PhÆ°Æ¡ng Nam Tị Ngá» Mùi, là mùa Hạ vậy. PhÆ°Æ¡ng Äông Dần Mão Thìn, là mùa Xuân vậy. PhÆ°Æ¡ng TâyThân Dậu Tuất, là mùa Thu vậy. Mùa Äông âm hàn là thủy, mùa Hạ dÆ°Æ¡ng nhiệt là há»a, mùa xuân dÆ°Æ¡ng hòa tán tiết là má»™c, mùa Thu khí hàn quét sạch thu liá»…m lại thành kim. Thổ không có vị trí riêng, tại trung Æ°Æ¡ng mà gá»­i ra bốn góc. Bốn góc chính là Cấn (Sá»­u Dần), Tốn (Thìn Tị), Khôn (Mùi Thân), Càn (Tuất Hợi), tức là ranh giá»›i giao thoa của bốn mùa. Giao thoa của mùa Xuân và mùa Hạ, má»™c khí chÆ°a hết, há»a khí đã tá»›i, khí pha tạp đó cÅ©ng gá»i là thuá»™c Thổ (Hạ, Thu, Äông cÅ©ng luận tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° vậy). Nếu thống nhất má»™t năm mà luận Thổ, đến tháng Ngá» Mùi là vượng nhất, ý nghÄ©a cÅ©ng là ở giữa trung Æ°Æ¡ng vậy. Theo thứ tá»± tÆ°Æ¡ng sinh, cÅ©ng bởi sá»± duy trì lẫn nhau cho nên nối tiếp không ngừng nghỉ; cách vị trí là tÆ°Æ¡ng khắc, cÅ©ng chính là ý nghÄ©a hạn chế lẫn nhau, vì thế “thịnh cá»±c tắc suy, phủ cá»±c tắc thái, vô vãng bất phụcâ€Â (NgÅ© hành cá»±c thịnh thì suy, chÆ°a đến cá»±c thì nhiá»u, không Ä‘i thì không trở lại), đó là đạo trá»i, nhÆ° luân thÆ°á»ng đạo lý luôn không đổi, ngôn ngữ có trình tá»± nhất định vậy.

Nói đến tính chất của ngÅ© hành, cÅ©ng chính là nói ra hữu dụng tinh tế của nó, như tính chất của thủy là Trí, tính chất của há»a là Lá»…, tính chất của má»™c là Nhân, tính chất của kim là NghÄ©a. Riêng thổ chủ vá» Tín, xem trá»ng sá»± khoan dung phúc hậu uyên bác, không chá»— nào là không thể khoan dung, thủy dá»±a vào thổ mà chảy, má»™c nÆ°Æ¡ng nhá» mà sinh trưởng, kim không được thổ thì không thể tá»± sinh ra, há»a không đắc thổ thì không tá»± quay vá», tất nhiên giảm đầy thì coi nhÆ° thông suốt, làm trống rá»—ng thì cho rằng sáng tá», bởi vậy ngÅ© hành Ä‘á»u phải dá»±a vào Thổ.

Từ tính chất của ngÅ© hành mà suy ra sá»± hữu dụng của nó, tính thủy lÆ°u Ä‘á»™ng, tượng của thủy là Trí; tính há»a là ánh sáng, tượng là Lá»…; tính má»™c dÆ°Æ¡ng hòa, tượng của má»™c là Nhân; tính Kim nghiêm túc, tượng của nó là NghÄ©a; tính Thổ chất phác, tượng của nó là Tín, khi lấy NgÅ© hành phối hợp vá»›i NgÅ© thÆ°á»ng thì có tượng trÆ°ng này. Con ngÆ°á»i nắm lấy khí ngÅ© hành để sinh trưởng, theo thiên phú của ngÅ© hành mà hình thành cá tính riêng của má»—i ngÆ°á»i, cÅ©ng có Ä‘iểm tÆ°Æ¡ng đồng, giống nhÆ° kim thủy ThÆ°Æ¡ng Quan thì ngÆ°á»i đó tất thông minh tuyệt đỉnh; tính há»a viêm thượng, sinh ở Äông Nam tất quyết Ä‘oán, hành Ä‘á»™ng ngay, nếu ở Tây Bắc lại cẩn trá»ng kính phục tuân theo lá»… nghi (xem Luận há»a bên dÆ°á»›i). Khúc trá»±c thành cách, tất nhiên là nhân ái sống thá». Do thiên phú má»—i ngÆ°á»i mà suy ra tính tình, kẻ hèn thì chẳng khác xa vá»›i vẻ bá» ngoài. Thổ không có vị trí riêng, nên bốn mùa Ä‘á»u có sá»± hữu dụng của nó, kim thủy má»™c há»a Ä‘á»u dá»±a vào thổ mà tồn tại, song tính thổ bởi má»™t chữ quá dày trá»ng (vừa dày vừa nặng) mà kém sá»± linh hoạt, vậy cần giảm sá»± đầy chặt của thổ, làm nó trống rá»—ng thì má»›i có thể đạt được lợi ích, cho nên dụng thổ phải dá»±a vào kim má»™c thủy há»a má»›i thành.

Mở rá»™ng đến hình sắc của ngÅ© hành, thủy màu Ä‘en, há»a màu Ä‘á», má»™c màu xanh, kim màu trắng, thổ màu vàng. Cùng vá»›i sá»± biến đối thì màu sắc má»—i hành không phải vậy, phải lấy màu sắc chính theo sinh vượng (Ä‘ang sinh vượng thì chính khí đầy đủ, có thể thấy được màu sắc chân chính), Tá»­ Tuyệt thì hÆ°á»›ng theo màu sắc của mẹ (thủy là mẹ của má»™c, má»™c Tá»­ Tuyệt thì màu Ä‘en; má»™c là mẹ của há»a, há»a Tá»­ Tuyệt thì màu xanh; há»a là mẹ của thổ, thổ Tá»­ Tuyệt thì màu Ä‘á»; thổ là mẹ của kim, kim Tá»­ Tuyệt là màu vàng). Nói đến ngÅ© hành Tá»­ Tuyệt thì khí trở vá» gốc thì thấy màu sắc của mẹ, phàm là con ngÆ°á»i ta khi gặp phải khó khăn khổ sở, Ä‘á»u rên rÄ© gá»i mẹ, chính là ý nghÄ©a này. Hình dáng trưởng thành tá»›i Quan Ä‘á»›i (1) thì theo màu sắc của vợ, (từ tuổi thanh niên đến khi già yếu là khoảng thá»i gian nÆ°Æ¡ng nhá» vào vợ). Bệnh Bại thì theo màu sắc của Quỉ (nÆ¡i Bệnh, Bại là chốn của Quỉ vượng, khí thụ khắc thì quay vá» vá»›i Quỉ). Vượng, Má»™ thì theo màu sắc của con (Vượng là phủ lên, Má»™ là nhận vào, cho nên màu sắc theo con); theo số há»c thì thủy 1, há»a 2, má»™c 3, kim 4, thổ 5; Sinh Vượng thì gấp đôi, Tá»­ Tuyệt thì giảm ná»­a, từ ý nghÄ©a mà suy ra.

Màu sắc ngÅ© hành, theo Sinh Vượng Tuyệt 12 cung mà biến hóa, Sinh Vượng là TrÆ°á»ng sinh, Lâm Quan. Quan Ä‘á»›i thành hình là Má»™c dục, Quan Ä‘á»›i. Vượng Má»™ là Äế vượng, Má»™ khố. Bệnh, Bại là vị trí Bệnh và Suy; Tá»­ Tuyệt là vị trí Tá»­, vị trí Tuyệt gồm cả Thai, Dưỡng vậy. Số của ngÅ© hành, tức là con số của Hà Äồ vậy, lại lấy Sinh Vượng Tá»­ Tuyệt mà suy ra tăng hay giảm.

Nói đến vạn vật dá»±a vào âm mà kết hợp dÆ°Æ¡ng, xung khí thì nên lấy bình hòa, thái quá và bất cập (không đủ) Ä‘á»u là trái đạo, bởi vậy nếu cao thì dùng ức chế làm cho bình phẳng, nếu thấp thì nâng lên cho cao, hoặc tăng thêm cho cái bất cập, hoặc làm giảm Ä‘i cho cái thái quá. Là bởi, cái quý ở sá»± Ä‘iá»u hòa, trở vá» vá»›i đạo trung dung, khiến cho sá»± tích lÅ©y không quá dÆ° thừa mà cÅ©ng không quá thiếu thốn, chính là ý nghÄ©a sâu xa của Tài Quan Ấn Thá»±c Quý nhân Dịch Mã vậy. Hành vận cÅ©ng vậy, lý thuyết mệnh lý nhÆ° thế là nhá»› được quá ná»­a rồi.

Âm dÆ°Æ¡ng má»™t chính má»™t phụ, vạn vật Ä‘á»u có âm dÆ°Æ¡ng, sinh trưởng đến thịnh, rồi đến suy lão bệnh tá»­, nhất khí tuần hoàn, chảy mãi không ngừng, do sinh rồi trưởng là dÆ°Æ¡ng, làm chính khí, do thịnh rồi đến suy lão bệnh tá»­ là âm, làm thoái khí (tham khảo Tá»­ Bình Túy ngôn). à nghÄ©a của mệnh lý không ngoài cái lý tăng, giảm làm cho vạn vật trở lại con Ä‘Æ°á»ng trung hòa, chẳng để dÆ° thừa hay không đủ mà thôi. Tài Quan Ấn Thá»±c là danh từ đại diện cho ngÅ© hành sinh khắc chế hóa, Quý nhân Dịch Mã được xếp vào chủng loại Thần Sát cÅ©ng là do ngÅ© hành Ä‘á»™ng tÄ©nh biến hóa mà có gá»i tên nhÆ° vậy. Nguyên mệnh hợp ở đạo trung hòa, không đợi đến vận má»›i phát, nguyên mệnh có khuyết thiếu thì nhất định phải chỠđến vận trợ giúp, cát hung lành dữ Ä‘á»u từ đó mà ra cả, lý lẽ của Tá»­ Bình không ngoài những Ä‘iá»u đã nêu trên.

ST – PhongThuyThangLong

roulette 222